کبوتربازی نوعی فلسفه‌ورزی است

هلن مک‌دونالد، نویسندۀ برجستۀ طبیعت‌گرا، از کتابی پربار و لذت‌بخش دربارۀ پرنده‌ای دلربا می‌گوید.

هلن مک‌دونالد، تایمز لیترری ساپلمنت — ده‌سال پیش، برای دیدن پسری که آن روزها با او دوست بودم، وارد یک باشگاه کبوترهای مسابقه‌ای شدم. دوستم در خانه‌ای ویلایی در یکی از مزارع ناحیۀ میدلند انگلستان زندگی می‌کرد و جَلدی داشت پر از کبوترهای جانسن، نژادی از کبوترهای مسابقه‌ای به‌رنگ آبی راه‌راه شبیه کبوترهای شهری‌ای که زمان زیادی را در باشگاه گذرانده بودند. او را در یک خانۀ سیار پورتاکابین دیدم، در نقطه‌ای که فکر می‌کنم محل صید ماهی کپور در وسط زمستان بود. توده‌های درختان خیس توسکا همه‌جا به چشم می‌خوردند و باد شرقی نیرومند کابین را با هر وزش به این سو و آن سو تکان می‌داد. در داخل کابین، شعلۀ گاز کپسولی هیس‌هیس می‌کرد، شیشه‌ها را بخار گرفته بود و جمعی از مردان روی صندلی‌های پلاستیکی نشسته بودند. به‌جز دوست من، بقیه همگی بالای پنجاه سال سن داشتند. جلیقه‌های ماهی‌گیریِ بادکرده، گرمکن ورزشی و کاپشن چرمی با نشان کبوتر به تن داشتند، روی بدنشان خالکوبی کرده بودند و با شرح و تفصیل از رژیم‌های تغذیه، جهت‌‌ وزش باد، نقطۀ رهایی و تمرین پرواز در جادۀ شمالی حرف می‌زدند. زخم‌های کهنه هنوز با مرهم کینه‌جویی التیام نیافته بود، زخم‌هایی که بیشترش در اثر عشق منحرفانۀ حامیان پرندگان به بازهای خونخوار و کشنده سر برآورده بود و من در تمام این مدت دم فرو بسته بودم. مسحور حرف‌های دیگران شده بودم و تنها کاری که از دستم برمی‌آمد این بود که آرزو کنم کاش کبوتر بودم. در این صورت، مردان آن اتاق را بیشتر مجذوب خود می‌کردم.

IHF001
عکاس: پیرپائولو فِراری.

عشق به کبوترها منطقی است. کبوترها پرندگانی بسیار جذابند. با اینکه حدود ۳۰۰ گونۀ وحشی از این نوع پرنده وجود دارد، کهن‌ترین و ماندگارترین رابطۀ انسان‌ها فقط با یک گونۀ خاص بوده است: کبوتر چاهی با نام علمی «کلمبیا لیویا»(Columba livia). این پرندۀ سیاه، آبی و سفید که روی صخره‌ها لانه می‌کند نیای کبوترهای شهری ما نیز محسوب می‌شود. کبوتر، که برای اولین بار به‌دست سومری‌ها اهلی شد، اکنون به‌اندازۀ هر بنای معماری یا هر گلدان منقشی، نوعی میراث فرهنگی به شمار می‌آید. در طول هزاران سال ما انسان‌ها شکلِ بدنِ این پرنده را از طریق زادگیری گزینشی تغییر داده‌ایم. ما کبوترهای چاهی را به گونه‌های بی‌شماری تبدیل کرده‌ایم، از گونه‌های بزرگِ بی‌پرواز گرفته تا جانوران استخوانی با چینه‌دان‌های بزرگ گواترمانند. منقارشان را درازتر یا کوتاه‌تر کرده‌ایم و به ‌آن‌ها غبغبک‌های پهن داده‌ایم، همچنین بال‌های فردار و تورمانند، دم‌هایی با چهل‌پر به‌جای دوازده پر معمولی، پاهای پردار و حلقه‌هایی تنگ از پر دور گردنشان که چشمانشان را می‌پوشاند. رفتارشان را نیز عوض کرده‌ایم؛ کبوترهای میگسار(Tippler) را پرورش داده‌ایم که با اندکی تفاوت ژنتیکی در هوا پشتک می‌زنند؛ پرنده‌هایی پراستقامت و بلندپرواز تولید کرده‌ایم که ساختار ژنتیکی‌شان باعث می‌شود یک روز یا حتی بیشتر در هوا باشند و، مشهورتر از همه، کبوترهای مسابقه‌ای خلق کرده‌ایم، قهرمانان استقامت که اکنون می‌توانند تا مسافت ۷۰۰ مایل را بدون‌توقف از نقطۀ رهایی تا محل نگهداریشان، یعنی جایی که خانه و آشیانۀ خود می‌دانند، پرواز کنند.

ادامه‌ی خواندن… “کبوتربازی نوعی فلسفه‌ورزی است”

جستار کوتاهی پیرامون علم و تجربه

به قلم: حمید ضیا.

همیشه جدال بر سر برتری علم بر تجربه یا بالعکس از مباحث داغ بوده و هست. بسیاری از این بحث‌ها با رودررویی و تضاد بین تجربیات افراد و آن‌چه علم بیان کرده بدون نتیجه تمام می‌شوند. از این رو برای درک بهتر به بررسی و توضیح تجربه و علم می‌پردازیم.

۱- علم (science):
متاسفانه در زبان فارسی یا عربی کلمه‌ای که بتواند معنی science را برساند نداریم. دو کلمه علم و دانش هر دو به معنی یافته‌ها و دانسته‌های Knowledge ما هستند در حالی‌که science وسیله‌ای است برای رسیدن به آن دانسته‌ها. گویا در زبان عربی جدیداً از همان کلمه «الساینس» استفاده می‌کنند. به هرحال ما از همان کلمات علم و دانش استفاده می‌کنیم، مگر جایی که نیاز به توضیح باشد.

علم به معنی اقدام قاعده‌مند در جهت توسعه و سازماندهی هدفمند دانش است که در قالب تفسیرهای قابل آزمایش و پیش‌بینی‌هایی درباره‌ی جهان صورت می‌گیرد.
همچنین، علم به معنای «مجموعه دانسته‌هایی است منسجم و روش‌مند درباره‌ی یک موضوع یا مطالعاتی است که در کار دستیابی به یک هدف معرفتی است؛ گزاره‌های یک علم، ممکن است که اعتباری، و موضوع آن، جزئی و مشخص باشد.»

۲- آزمون تجربی علمی علوم تجربی (experiment):
به معنی انجام کارها و پروسه‌های مختلف یا آزمایش کردن علمی یک اکتشاف، اختراع یا تز علمی برای رسیدن به جواب یا واقعیت علمی است. در علوم تجربی پایه و اساس تجربه کردن یک موضوع علمی است که با آزمون و‌ خطا به صحت آن پی برده می‌شود.

۳- تجربه (experience):
به معنی کسب مهارت‌ها یا دانسته‌ها در یک موضوع یا اتفاق به وسیله‌ی در ارتباط بودن و تکرار یا برخورد با آن موضوع یا اتفاق است. یا به عبارتی دیگر، منظور از تجربه کسب شناخت از راه حواس پنج‌گانه و مشارکت مستقیم در رویداد است. به دیگر سخن، شناخت و معرفتی است که فرد از راه حس کردن و انجام کاری کسب می‌کند و نه از راه آموزش. هر چه فرد کاری را بیشتر انجام داده باشد، شناختش نسبت به ملزومات، روند‌ها و نتایج آن کار بیشتر می‌شود. با انجام بیشتر کار، فرد از اشتباهات و موفقیت‌هایش می‌آموزد که چه سیاست‌ها و راه‌هایی پاسخ بهتری می‌دهند و کدام ‌یک نتایج خوبی به دست نمی‌دهند‌. فرد می‌آموزد که کدام ابزار زودتر او را به هدفش می‌رساند و کدام ابزار منجر به بالا رفتن هزینه و اتلاف زمان می‌شود.
می‌توان مجموعه‌ی تجارب شخص را به سه گروه تجارب خانوادگی و شخصی، تجارب عمومی، و تجارب سازمانی دسته بندی کرد. در این‌جا هدف ما دو مورد اول است.

ادامه‌ی خواندن… “جستار کوتاهی پیرامون علم و تجربه”

نادرستی‌های فراگیر در تربیت و رفتار با کبوترهای جوان (جوجه‌ها)

به قلم: حمید ضیا.

وقتی صحبت از جوجه و جوجه‌کشی می‌شود، بسیاری از دوستان تصوری غلط از آن دارند. این تصور که یک جفت کبوتر خوب یا عالی را با هم جفت کنند و جوجه‌های عالی بگیرند تقریباً همه‌گیر است. اما مسائل مهمی در این راستا رعایت نمی‌شوند که باعث پایین آمدن کیفیت جوجه‌ها می‌گردند. در این‌جا سعی خواهیم کرد به ترتیب به این موارد نادرست در جوجه‌کشی بپردازیم.

۱- مهم‌ترین اشتباه جفت کردن و جوجه‌کشی خارج از فصل مقرر و طبیعی است. بهمن ماه تا خرداد بهترین زمان برای جوجه‌کشی است. دلایل آن را هم بارها بیان کرده‌ایم که از مهم‌ترین آن‌ها ترشح فراوان هورمون جنسی و کمبود بیماری‌ها است. البته با توجه به منطقه‌ی آب و هوایی این زمان ممکن است کمی زودتر یا دیرتر انتخاب گردد که آن را مربی تشخیص می‌دهد.

۲- تغذیه‌ی درست و کامل در دوران جوجه‌کشی نیز موردی است که کم‌تر رعایت می‌گردد. خیلی از دوستان به دلیل جفت کردن تعداد بالا توان مالی مهیا کردن دان‌های متفاوت را ندارند. به همین دلیل جوجه‌هایی پرورش می‌دهند که رشد خوبی ندارند. این ضعف شاید به چشم نیاید ولی در بنیه‌ی جوجه‌ها کاملاً موثر است.

دان کامل: جو، ارزن، برنج، تخم جارو، گندم (خیلی کم)، قره‌ماش، گاودانه، عدس، ماش، ذرت، کتان، بذرک، کلزا، کافشه، شاهدانه، آفتابگردان و نیجر.

Iranian Highflyer (20)

۳- دادن آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از بیماری‌ها اشتباه فاحش بعدی است. قبلاً نیز در این باره مطالبی نوشته‌ایم. دادن سه قطره آیورمکتین ۱٪ در دهان برای انگل‌زدایی و دوره‌ی ۵ روزه‌ی مترونیدازول و آمپرولیوم برای کنترل جمعیت پروتوزوآهای داخل بدن تنها داروهایی هستند که استفاده می‌گردند. واکسن نیز طبق دستور دامپزشک باید زده شود. فراموش نشود که مصرف مرتب پروبیوتیک به جای آنتی‌بیوتیک ضامن سلامتی جوجه‌ها خواهد بود.

۴- گرفتن ساعت از جوجه‌ها را می‌توان یک اشتباه نابودگر نام نهاد. وظیفه‌ی جوجه‌ها فقط جلد شدن، شناسایی منطقه، و برگرداندن بازی و قرص کردن است. اگر به دنبال گرفتن ساعت باشید جوجه‌ها را خراب خواهید کرد. اگر جوجه‌ها خودشان تمایل به پرش سنگین دارند، هیچ ایرادی ندارد. جوجه‌های خودکار این‌ گونه‌اند. اما ما نباید فشار به آن‌ها بیاوریم. البته این امر مستلزم شناختن نسل جوجه‌ها است. به همین دلیل نسل‌سازی از اصول کبوترداری به حساب می‌آید. کسانی که همیشه جوجه‌ی فله‌ای خریداری می‌کنند از این مهم بی‌نصیب هستند.

۵- با جوجه‌ها مثل کهنه‌ها رفتار کردن هم از کارهایی اشتباه رایج است. هستند جوجه‌هایی که در بین کبکی‌ها پرانده می‌شوند. شاید این کار جنبه‌ی خودنمایی و تسلط برای مربی را نشان بدهد. اما کاری نادرست در رفتار با جوجه است. علاوه بر استرس زیاد که گم شدن و بیمار شدن را به همراه دارد، خیلی از این جوجه‌ها از تکرار یا ارتقای ساعت در سال‌های آتی بی‌بهره می‌شوند.

Iranian Highflyer (16)

۶- تو دهنی زدن را می‌توان در کل چه برای جوجه و چه برای کهنه غلط نامید، ولیکن به دلیل قوی نبودن جوجه‌ها، این کار کاملاً مردود است.

ادامه‌ی خواندن… “نادرستی‌های فراگیر در تربیت و رفتار با کبوترهای جوان (جوجه‌ها)”

خانه‌تور و تمرینات

به قلم: حمید ضیا.

حتماً شما هم همیشه در خرداد و تیر ماه شاهد بحث‌های زیادی پیرامون خانه‌تور بوده‌اید. خانه‌‌تور و تمرینات زیر آن همواره از مباحث و مسائل مورد گفتگو بوده و نظرات زیادی بیان شده که اکثراً هم شبیه هم هستند. نظراتی از قبیل پیاده‌روی زیر تور، پِر دادن زیر تور و زیر آفتاب شدید طاقت کبوتر را بالا بردن. ما برای رسیدن به نتیجه‌ی بهتر در ابتدا به تاریخچه‌ی موضوع می‌پردازیم تا بهتر بتوانیم این موضوع را بررسی کنیم.

خانه‌تور چیست؟

خانه‌تور فضایی بسته و مسلماً از جنس تور است که باعث جدایی کبوتران از محیط آزاد می‌گردد. کبوترها به راحتی در آن می‌گردند یا بسته به سایز آن در آن پرواز می‌کنند.

تاریخچه‌ی خانه‌تور

قدمت خانه‌تور به زمانی باز می‌گردد که کبوتر برای مسابقه استفاده شد و ارزش مادی پیدا کرد. اولین کسانی که خانه تور را ابداع کردند اروپائیان بودند. آن‌ها برای محافظت کبوتران‌شان، چه مسافتی چه بلندپرواز یا نمایشی و یا تزئینی، از دست حیوانات شکاری و هم‌چنین گم‌ نشدن‌شان در فصول سرد، خانه‌تور به اندازه‌های مختلف بنابر نیاز و تعداد کبوترها ساختند.‌ کسی به درستی نمی‌داند که چه کسانی اولین خانه‌تور‌ها را ساختند و از کجا به بقیه کشورها سرایت کرد؛ اما ما می‌دانیم که مبدأ آن اروپا است.

تصویری از خانه‌تور آقای «هری شانون» رکوردار پرواز کبوتر تیپلر در دنیا.

تاریخچه خانه‌تور در ایران

قدمت خانه‌تور در ایران شاید کمتر از ۲۵ سال باشد. به احتمال زیاد در اثر معاشرت با کبوترداران پاکستانی خانه‌تور در ایران نیز رایج گردید. البته چون موضوع این متن در مورد تاریخچه‌ی خانه‌تور نیست پس وارد این مقوله نمی‌شویم.

چرا خانه‌تور؟

همان‌طور که در بالا گفتیم دلایل استفاده از خانه‌تور بسیار ساده هستند.
۱- مراقبت از کبوترها در برابر حیوانات شکاری، چه زمینی، چه‌هوایی.
۲- اجازه دادن برای گشتن و هواخوری مخصوصاً در دوران جوجه کشی.
۳- حمام آفتاب دادن و آبتنی در زیر آفتاب.
۴- از دست ندادن کبوترهای ناجلد و یا با ارزش‌تر.
۵- اضافه کردن فضای بیشتر به گنجه‌ها با باز کردن درِ هر گنجه.
۶- آشنا کردن جوجه‌ها با محیط بیرون بدون آزاد کردن آن‌ها. یعنی جلد کردن راحت‌تر.

در کنار این موارد بعضی از کبوترپران‌های جدی‌تر تمریناتی را با نام تمرینات زیر خانه‌تور نیز ابداع کرده‌اند که به آن‌ها می‌پردازیم. تمرینات زیر تور به دو دسته تقسیم می‌شوند:
یک: پیاده‌روی کبکی‌ها‌.
دو: پِر دادن یا پراندن زیر تور.
گفته‌ می‌شود که هر دوی این تمرینات در جهت آماده‌سازی برای پرش بهتر و نتیجه عالی‌تر انجام می‌شوند. اما آیا این تمرینات مؤثرند و یا ‌فقط اتلاف وقت هستند؟
برای بهتر پاسخ دادن به این سؤال بهتر است به چند مقایسه‌ بپردازیم.

نمایی از لانه و خانه‌تور کبوترهای آقای «کارل کچول» یکی از رکوردداران کبوتر تیپلر.

مقایسه‌ی اول:
کبوترداری قبل از خانه‌تور و بعد از خانه تور در ایران: مسلماً قبل از وجود خانه‌تور کبوترداران و گروبندان نمی‌توانستند به چنین تمریناتی مبادرت بورزند. در بهترین حالت کبوترهای کبکی را تا قبل از «نیمه تخت» شدن شاید کمی راه می‌بردند. این هم ممکن است مختص بام‌های بزرگ بوده باشد. وگرنه بر روی بام کوچکی مثل بام ایرج خان بختیاری چنین کاری غیر ممکن بود. پِر دادن که عملاً ملغیٰ است. پس در ایرانِ قبل از خانه‌تور بدون این تمرینات مبادرت به گرو می‌کردند و نتایج هم کماکان همانند الان بوده. البته در پاسخ به دوستانی که شاید افزایش نیم ساعت، یک ساعت را نسبت به آن زمان مدنظر دارند می‌توان گفت که این افزایش به دلایل دیگر می‌تواند باشد؛ دلایلی مثل اصلاح‌نژاد، تغذیه‌ی بهتر و یا متاسفانه ترکیب با کبوتران خارجی و استفاده از مواد انرژی‌زا و دوپینگ.

ادامه‌ی خواندن… “خانه‌تور و تمرینات”

بدرود جناب آقای احمدی، ما همیشه به یاد شما خواهیم بود.

به قلم: محسن صادقی.

کار دشواری است اینکه کسی بخواهد در سوگ رفتن عزیزی حرفی بزند و یا چیزی بنویسد. خبر کوتاه بود، دردناک و باورنکردنی: آقای حمید احمدی از دنیا رفت.

من حتی تا چند دقیقه بعد از شنیدن این خبر هم گمانم بر این بود که با شوخی زشتی روبه‌رو هستم. هر لحظه در انتظار این بودم که کسی بیاید و بگوید اشتباه شده و حال آقای احمدی خوب است و مثل همیشه لبخند دلنشینی بر لب‌هایشان نقش بسته، همان لبخندی که چهره‌ی ایشان را همیشه با آن به یاد داریم. حتی آنقدر برای شخص من باورنکردنی بود که بعد از گذشت چند دقیقه برای ایشان پیامی فرستادم، پیامی که هنوز هم چشم‌انتظار پاسخ آن هستم ولی اینطور که پیداست این چرخ گردان سر ناسازگاری دارد و باید تا همیشه در انتظار پاسخ آن پیام بمانم.

عکسی از زنده یاد آقای حمید احمدی گرامی.

اکنون برحسب وظیفه برای کسانی که با آقای احمدی آشنایی نداشتند و برای اینکه نام ایشان در کبوترداری حرفه‌ای ایران به یادگار باقی بماند تا همیشه، شرح کوتاهی از کبوترداری ایشان را مرور می‌کنیم:

کبوترداری جناب آقای احمدی در کشور آمریکا را به طور کلی می‌توان به دو دوره تقسیم کرد: دوره‌ی نخست که آقای احمدی کبوترداری را با کبوتر تیپلر آغاز کردند و هیچ کبوتر ایرانی‌یی نداشتند. اوج کار ایشان در سال‌های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۴ بوده که بهترین رکوردها را از خود با جای گذاشتند. شاید کم‌تر کسی از این آگاهی داشته باشد که آقای احمدی در مسابقه‌ی بهاری سال ۱۹۹۴ در ماه مِی با پانزده ساعت پنجاه‌‎وهشت دقیقه (میانگین پرواز چهار کبوتر) در آن سال رکوردار پرواز کبوتر در انجمن رسمی کبوترداران تیپلر در آمریکا (FTS of USA) بوده‌اند.

تصویری برگرفته از وبسایت رسمی FTS که نشان‌دهنده‌ی این است که آقای احمدی در جدول بهترین رکورداران تمام دوران‌ها (از سال آغازین مسابقه تا همین امروز) در انجمن کبوتردارن FTS در رتبه‌ی سیزدهم قرار دارند.

ادامه‌ی خواندن… “بدرود جناب آقای احمدی، ما همیشه به یاد شما خواهیم بود.”