دسته: علمی-آموزشی

به قلم: حمید ضیا.

وقتی صحبت از جوجه و جوجه‌کشی می‌شود، بسیاری از دوستان تصوری غلط از آن دارند. این تصور که یک جفت کبوتر خوب یا عالی را با هم جفت کنند و جوجه‌های عالی بگیرند تقریباً همه‌گیر است. اما مسائل مهمی در این راستا رعایت نمی‌شوند که باعث پایین آمدن کیفیت جوجه‌ها می‌گردند. در این‌جا سعی خواهیم کرد به ترتیب به این موارد نادرست در جوجه‌کشی بپردازیم.

۱- مهم‌ترین اشتباه جفت کردن و جوجه‌کشی خارج از فصل مقرر و طبیعی است. بهمن ماه تا خرداد بهترین زمان برای جوجه‌کشی است. دلایل آن را هم بارها بیان کرده‌ایم که از مهم‌ترین آن‌ها ترشح فراوان هورمون جنسی و کمبود بیماری‌ها است. البته با توجه به منطقه‌ی آب و هوایی این زمان ممکن است کمی زودتر یا دیرتر انتخاب گردد که آن را مربی تشخیص می‌دهد.

۲- تغذیه‌ی درست و کامل در دوران جوجه‌کشی نیز موردی است که کم‌تر رعایت می‌گردد. خیلی از دوستان به دلیل جفت کردن تعداد بالا توان مالی مهیا کردن دان‌های متفاوت را ندارند. به همین دلیل جوجه‌هایی پرورش می‌دهند که رشد خوبی ندارند. این ضعف شاید به چشم نیاید ولی در بنیه‌ی جوجه‌ها کاملاً موثر است.

دان کامل: جو، ارزن، برنج، تخم جارو، گندم (خیلی کم)، قره‌ماش، گاودانه، عدس، ماش، ذرت، کتان، بذرک، کلزا، کافشه، شاهدانه، آفتابگردان و نیجر.

۳- دادن آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از بیماری‌ها اشتباه فاحش بعدی است. قبلاً نیز در این باره مطالبی نوشته‌ایم. دادن سه قطره آیورمکتین ۱٪ در دهان برای انگل‌زدایی و دوره‌ی ۵ روزه‌ی مترونیدازول و آمپرولیوم برای کنترل جمعیت پروتوزوآهای داخل بدن تنها داروهایی هستند که استفاده می‌گردند. واکسن نیز طبق دستور دامپزشک باید زده شود. فراموش نشود که مصرف مرتب پروبیوتیک به جای آنتی‌بیوتیک ضامن سلامتی جوجه‌ها خواهد بود.

۴- گرفتن ساعت از جوجه‌ها را می‌توان یک اشتباه نابودگر نام نهاد. وظیفه‌ی جوجه‌ها فقط جلد شدن، شناسایی منطقه، و برگرداندن بازی و قرص کردن است. اگر به دنبال گرفتن ساعت باشید جوجه‌ها را خراب خواهید کرد. اگر جوجه‌ها خودشان تمایل به پرش سنگین دارند، هیچ ایرادی ندارد. جوجه‌های خودکار این‌ گونه‌اند. اما ما نباید فشار به آن‌ها بیاوریم. البته این امر مستلزم شناختن نسل جوجه‌ها است. به همین دلیل نسل‌سازی از اصول کبوترداری به حساب می‌آید. کسانی که همیشه جوجه‌ی فله‌ای خریداری می‌کنند از این مهم بی‌نصیب هستند.

۵- با جوجه‌ها مثل کهنه‌ها رفتار کردن هم از کارهایی اشتباه رایج است. هستند جوجه‌هایی که در بین کبکی‌ها پرانده می‌شوند. شاید این کار جنبه‌ی خودنمایی و تسلط برای مربی را نشان بدهد. اما کاری نادرست در رفتار با جوجه است. علاوه بر استرس زیاد که گم شدن و بیمار شدن را به همراه دارد، خیلی از این جوجه‌ها از تکرار یا ارتقای ساعت در سال‌های آتی بی‌بهره می‌شوند.

۶- تو دهنی زدن را می‌توان در کل چه برای جوجه و چه برای کهنه غلط نامید، ولیکن به دلیل قوی نبودن جوجه‌ها، این کار کاملاً مردود است.

ادامه‌ی خواندن… “نادرستی‌های فراگیر در تربیت و رفتار با کبوترهای جوان (جوجه‌ها)”

به قلم: حمید ضیا.

حتماً شما هم همیشه در خرداد و تیر ماه شاهد بحث‌های زیادی پیرامون خانه‌تور بوده‌اید. خانه‌‌تور و تمرینات زیر آن همواره از مباحث و مسائل مورد گفتگو بوده و نظرات زیادی بیان شده که اکثراً هم شبیه هم هستند. نظراتی از قبیل پیاده‌روی زیر تور، پِر دادن زیر تور و زیر آفتاب شدید طاقت کبوتر را بالا بردن. ما برای رسیدن به نتیجه‌ی بهتر در ابتدا به تاریخچه‌ی موضوع می‌پردازیم تا بهتر بتوانیم این موضوع را بررسی کنیم.

خانه‌تور چیست؟

خانه‌تور فضایی بسته و مسلماً از جنس تور است که باعث جدایی کبوتران از محیط آزاد می‌گردد. کبوترها به راحتی در آن می‌گردند یا بسته به سایز آن در آن پرواز می‌کنند.

تاریخچه‌ی خانه‌تور

قدمت خانه‌تور به زمانی باز می‌گردد که کبوتر برای مسابقه استفاده شد و ارزش مادی پیدا کرد. اولین کسانی که خانه تور را ابداع کردند اروپائیان بودند. آن‌ها برای محافظت کبوتران‌شان، چه مسافتی چه بلندپرواز یا نمایشی و یا تزئینی، از دست حیوانات شکاری و هم‌چنین گم‌ نشدن‌شان در فصول سرد، خانه‌تور به اندازه‌های مختلف بنابر نیاز و تعداد کبوترها ساختند.‌ کسی به درستی نمی‌داند که چه کسانی اولین خانه‌تور‌ها را ساختند و از کجا به بقیه کشورها سرایت کرد؛ اما ما می‌دانیم که مبدأ آن اروپا است.

تاریخچه خانه‌تور در ایران

قدمت خانه‌تور در ایران شاید کمتر از ۲۵ سال باشد. به احتمال زیاد در اثر معاشرت با کبوترداران پاکستانی خانه‌تور در ایران نیز رایج گردید. البته چون موضوع این متن در مورد تاریخچه‌ی خانه‌تور نیست پس وارد این مقوله نمی‌شویم.

چرا خانه‌تور؟

همان‌طور که در بالا گفتیم دلایل استفاده از خانه‌تور بسیار ساده هستند.
۱- مراقبت از کبوترها در برابر حیوانات شکاری، چه زمینی، چه‌هوایی.
۲- اجازه دادن برای گشتن و هواخوری مخصوصاً در دوران جوجه کشی.
۳- حمام آفتاب دادن و آبتنی در زیر آفتاب.
۴- از دست ندادن کبوترهای ناجلد و یا با ارزش‌تر.
۵- اضافه کردن فضای بیشتر به گنجه‌ها با باز کردن درِ هر گنجه.
۶- آشنا کردن جوجه‌ها با محیط بیرون بدون آزاد کردن آن‌ها. یعنی جلد کردن راحت‌تر.

در کنار این موارد بعضی از کبوترپران‌های جدی‌تر تمریناتی را با نام تمرینات زیر خانه‌تور نیز ابداع کرده‌اند که به آن‌ها می‌پردازیم. تمرینات زیر تور به دو دسته تقسیم می‌شوند:
یک: پیاده‌روی کبکی‌ها‌.
دو: پِر دادن یا پراندن زیر تور.
گفته‌ می‌شود که هر دوی این تمرینات در جهت آماده‌سازی برای پرش بهتر و نتیجه عالی‌تر انجام می‌شوند. اما آیا این تمرینات مؤثرند و یا ‌فقط اتلاف وقت هستند؟
برای بهتر پاسخ دادن به این سؤال بهتر است به چند مقایسه‌ بپردازیم.

مقایسه‌ی اول:
کبوترداری قبل از خانه‌تور و بعد از خانه تور در ایران: مسلماً قبل از وجود خانه‌تور کبوترداران و گروبندان نمی‌توانستند به چنین تمریناتی مبادرت بورزند. در بهترین حالت کبوترهای کبکی را تا قبل از «نیمه تخت» شدن شاید کمی راه می‌بردند. این هم ممکن است مختص بام‌های بزرگ بوده باشد. وگرنه بر روی بام کوچکی مثل بام ایرج خان بختیاری چنین کاری غیر ممکن بود. پِر دادن که عملاً ملغیٰ است. پس در ایرانِ قبل از خانه‌تور بدون این تمرینات مبادرت به گرو می‌کردند و نتایج هم کماکان همانند الان بوده. البته در پاسخ به دوستانی که شاید افزایش نیم ساعت، یک ساعت را نسبت به آن زمان مدنظر دارند می‌توان گفت که این افزایش به دلایل دیگر می‌تواند باشد؛ دلایلی مثل اصلاح‌نژاد، تغذیه‌ی بهتر و یا متاسفانه ترکیب با کبوتران خارجی و استفاده از مواد انرژی‌زا و دوپینگ.

ادامه‌ی خواندن… “خانه‌تور و تمرینات”

به قلم: حمید ضیا.

یکی از مقولات مهم در پرش کبوتر که شاید بتوان آن را مهم‌ترین امر بعد از ذات، سو و پرش دانست تغذیه است. یک تغذیه‌ی سالم، درست و کامل می‌تواند چنان تغییری در پرش ایجاد کند که نتیجه‌ی آن خارق‌العاده باشد.

در مورد تغذیه مطالب و نوشتارهای بسیاری ارائه کرده‌ایم که در اینجا قصد نداریم به آن‌ها بپردازیم. دوستان با مراجعه به مقالات قدیمی‌تر می‌توانند شیوه‌های تغذیه‌ی صحیح را مطالعه بکنند.

یکی از اشتباهات کبوترپرانی سنتی، سیستم تک‌دانی است. این سیستم اساساً برای روزهای اولیه‌ی پرش، چه کهنه کبوتر و چه جوجه بسیار رواج دارد. هدف اصلی تک‌دان کردن که عموماً ارزن است کم کردن وزن کبوتر برای روزهای اول و یا تحت کنترل نگه داشتم جوجه‌ها در روزهای اولیه جلد شدن است. دلیل انتخاب ارزن سبک بودن و کم حجم بودن آن است.

این سیستم عوارض بدی به همراه خواهد داشت که در بعضی موارد جبران ناپذیر هستند.

اجازه بدهید با جوجه‌ها شروع کنیم. در سیستم تک‌‎دانی جوجه را قبل از بیرون کردن با ارزن خالی تغذیه می‌کنند و معمولاً هم دان را کم می‌گیرند تا جوجه تحت کنترل باشد و به قول معروف مایه‌گیر نشود. جوجه در این سن شدیداً برای رشد نیاز به مواد مغذی دارد. رشد خوب و سلامت جوجه در این سن ضامن پرش خوب و قوی دوران بلوغ است. ما با دادن ارزن کم عملاً آن‌ها را از مواد مغذی دریغ می‌کنیم. حتی خیلی از کبوترداران می‌گویند فقط برای چند روز چنین می‌کنند تا جوجه خوب جلد شود. شاید این همان دلیلی باشد که بعضی از جوجه‌هایی که در جوجگی محشر می‌پرند بعد از قلم یا سال بعد افت ساعت پیدا می‌کنند. جوجه‌ی ذات‌دار چه دان خوب خورده باشد چه نخورده باشد اقتضای ذاتش او را به دل مایه می‌برد. او می‌خواهد پرش خوب خود را به نمایش بگذارد. او از جانش با تمام توان مایه می‌گذارد. اما وقتی که سوخت بدنش که در سیستم تک‌دانی مقدار کمی ارزن است تمام می‌شود در دل مایه خود را رها می‌کند. مثل دونده‌ای که تمام توان خود را در دویدن در راه رفت گذاشته و برای برگشت به مقصد دیگر انرژی ندارد؛ این جوجه خوش ذات نیز توان برگشت ندارد و خود را به اولین مقصد که کبوتر دارد می‌رساند، البته آن مقصد ممکن است بام خودش باشد یا بام دیگری. اینجا است که می‌گوییم جوجه مقصر نیست و مربی مقصر اصلی است‌. از طرفی جوجه‌های خوبی که ساعت قابل قبولی با تک‌دانی پریده‌اند در حقیقت عضله سوزانده‌اند. مانند کودکی که با تغذیه‌ی خراب وزنه‌ی سنگین بزند که اصطلاحاً می‌گویند: «سوخته است».  جوجه‌ای که عضله بسوزاند مستعد این است که نتواند عضلات را ترمیم کند و سال دیگر با افت ساعت مواجه گردد. پس فراموش نکنیم که سلامت عضلات جوجه ضامن پرش کهنگی است.

ادامه‌ی خواندن… “تک‌دانی در برابر کم‌دانی”

به قلم: حمید ضیا.

در مقالات گذشته در مورد استاندارد کبوتر پرشی و آنچه ایده‌آل است بسیار گفته‌ایم. آن‌ها را چه روی زمین که سی درصدِ شناخت کبوتر است و چه در آسمان بررسی کرده‌ایم، پس به تکرار مکررات نمی‌پردازیم. 

کبوترهای بلند پرواز ایرانی از نظر مایه‌گیر شدن به دو دسته اصلی تقسیم می‌گردند. دسته اول آن‌هایی که اصطلاحاً بالا و پایین می‌کنند و دسته دوم آن‌هایی که به دل مایه می‌چسبند. سوال این است که کدام نوع بهتر هستند و چرا؟

برای بهتر بررسی کردن، باید اول به شرایط آب و هوایی نظری انداخت. ایران به عنوان کشوری که رو به خشکی مفرط از بی‌آبی و گرمای مزاید می‌رود، در اکثر نقاط پرش برای کبوتران بسیار سخت و نفس‌گیر می‌شود. این با در نظر نگرفتن آلودگی هوا و به شرط هوای تمیز است که اگر آلودگی را به آن اضافه کنیم دیگر شرایط از وضعیت بد به وخیم تمایل پیدا می‌کند. وجود این نوع آب و هوا مسلماً کبوتر مقاوم می‌طلبد. کبوتری که بتواند از پس این شرایط بر بیاید. 

در قدیم اکثر شهرهای ایران آب و هوایی معتدل و چهار فصل داشته و به قول قدیمی‌ها ییلاق و قشلاق‌های دلچسبی در این سرزمین خوش آب و هوا وجود داشته. این مهم بر سبک‌و‌سیاق کبوترپرانی نیز تاثیر به سزایی گذاشته که مهم‌ترین آن‌ها سبک پرش بالا و پایین کردن و نمایش دادن کبوترها بود. در یک آب و هوای معتدل کبوترها به راحتی به دل مایه رفته ساعتی پریده و پایین می‌آیند و دوباره اوج می‌گیرند. این کار در طول روز چندین بار تکرار می‌گردد که به آن «نمایش» می‌گویند. کبوتر در یک آب و هوای معتدل به راحتی چندین بار بالا و پایین می‌کند بی‌آنکه فشاری را متحمل گردد.  البته از نظر آناتومی کبوتر این بالا و پایین کردن‌ها را جهت دریافت اکسیژنِ بیشتر انجام می‌دهد. همان‌‍طور که می‌دانیم هر چقدر از سطح زمین بالاتر می‌رویم اکسیژن رقیق‌تر شده و عمل تنفس سخت‌تر می‌گردد. کبوتر برای دریافت اکسیژنِ بیشتر ارتفاعش را کم می‌کند و پس از اکسیژن‌گیری دوباره اوج می‌گیرد. 

خب، این برای قدیم بود که دمای هوا نهایتا ۳۵ درجه می‌شد و اکثر روزهای تابستان مخصوصاً تیر ماه مطبوع و دلنشین بود. اما با عوض شدن شرایط زیست محیطی، ما نیز باید سبک پرش کبوتران‌مان را عوض کنیم. در آب و هوای امروزی ایران، کبوتری که از اوج به تنگ بام بیاید به سختی می‌تواند دوباره خود را به اوج برساند. دلیل آن هم کاملاً مشخص است. وقتی کبوتر تا ۱۰۰ متری بام پایین بیاید که معمولاً نزدیک به ظهر است دمای حاصله از انعکاس خورشید ممکن است به بالای ۴۰ درجه برسد، همین امر بالا رفتن را برای کبوتری که ۴ تا ۶ ساعت پریده و نیمه خسته است بسیار دشوار می‌کند. در نظر بگیرید سر ظهر کبوتری که تا تنگ بام آمده باید حداقل دوباره ۷۰۰ متر اوج بگیرد تا به هوای خنک‌تر برسد. همین پرش ده بیست دقیقه‌ای می‌تواند دمار از کبوتر در بیاورد. برای اثبات این حرف به لیست مسابقات نگاه کنید. خواهید دید که هر بار که کبوترها به تنگ بام آمده‌اند خیل عظیمی از آن‌ها نشسته‌اند. چون همین بالا رفتن در گرمای شدید انرژی هنگفتی از آن‌ها می‌گیرد. 

ادامه‌ی خواندن… “کبوتر مایه‌رو و کبوتر بالا‌ و‌ پایین کن (کبوتر نوین بلندپرواز ایرانی)”